TORTA DE MILLO

Bola que se elaboraba con fariña de millo, unha poiquiña de trigo, auga e sal. Facíase na lareira e era moi compacta xa que non se lle botaba levedura. Adoitaba comerse con leite, recién sacada da lareira.
Recollida en Castelo, Taboada por Álvaro Muñiz Pérez.

ESCILLA

A escilla serve para quitarlle a folla e os ourizos ás castañas e apañalas. Parécese a unha gallita. (Alejandro Lago Penín, 2º Primaria)

HOMES DE PALLA

Bonecos feitos de palla que se usaban para gastar bromas no Entroido. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

PULLAS

Mentiras que se contaban os uns aos outros no Entroido. Meterse pullas. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

FARRAPADA

Festa que se facía no Entroido e que consiste en mollar ou encher de lama os farrapos (trapos) e tirarllos á xente. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

CIMOS

As follas más tenras dos nabos.

CHARRÚA

Máscara de Entroido. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

PARRANDA

Grupo de persoas que se disfrazaban e ían de troula casa por casa durante o antroido. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

QENTA-PÉS

Botella feita de barro que se enchía de auga quente para poñer aos pés da cama. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

ALDRABA

Era un pau que servía para pechar as portas e as contras de madeira. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

GUILLADA

Vara de madeira cun pincho na punta para afalar ao gando. (Recollida por Laura Bouzas Abelleira en Serés)

TRADE

Ferramenta que se usa para facer buratos na madeira. (Recollida por Laura Bouzas Abelleira en Serés)

AIXOLA

Ferramenta que usaban os zoqueiros. Ten unha empuñadura de madeira e unha coitela. (Recollida por Laura Lence Reija en Barredo)

BITILLOS

Era coma unha rede de forma redonda que se lles poñía ás vacas no fociño para que non comeran as verzas. (Recollida por Brenda Lence Iglesias en Rebordaos)

GADAÑA

Ferramenta de ferro que servía para cortar a herba. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

ANGAZO

Ferramenta de madeira parecida a un peite con mango que se usaba para angazar (xuntar) e herba e a folla. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

MANDIL

Capa de cor negra e feita de liño que se usaba para protexerse do frío. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

INCRE

Utensilio de ferro que se usaba para crabuñar a gadaña. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

CANADO

Caldeiro de cinc que levaba 16 litros e servía para medir o viño. (Recollida por Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

PELEXO

Recipiente que se facía con pel de ovella e servía para levar o viño. (Recollida por Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

CAÍNZO/FAÍOS/CORREDOR

Estaba enriba da lareira e servía para curar as castañas ou secar a leña.
Recollida por Alejandro Lago Penín en Pereira de Furís.
Recollido por alumnado de 4º de Primaria do CPI de Castroverde.

PEXELO

Utensilio parecido a un coador que se usaba para escurrir os cachelos. (Recollida por Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

ESPITEIRA

Moble de madeira que servía para poñer a vaixela. (Recollida por Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

RODELA

Rosca de trapo que se poñía na cabeza para cargar os feixes de verzas, nabos, herba e tamén a sella da auga. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

TUBEIRA OU TULEIRA

Era un corno de vaca que tiña un enganche para colgar no pantalón. Botábaselle auga dentro para meter a pedra de afiar. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

BARQUIL

Usábase para dar aire ao carbón na forxa para que ardera. (Recollida por Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

ARTESA

Recipiente grande de madeira que se usaba para amasar e gardar o pan. (Recollida por Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

MALLOS

Ferramenta que se usaba para sacar o gran da cebada ou do trigo da espiga. (Recollida por Brenda Lence Iglesias en Rebordaos )

SELLA

Recipiente que se usaba para recoller auga para uso doméstico. (Recollida por Laura Bouzas en Serés).

ROLDANA

Servía para sacar auga do pozo. (Recollida por Laura Lence Reija en Barredo)

XUNGUIR

Poñer o xugo as vacas para que tiren do carro. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

CARPAS OU CARBIAS

Eran como unhas pás de madeira con puntas e servían para estirar o liño. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar e Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

XUNGUIR

Poñer o xugo as vacas para que tiren do carro. (Recollida por Brais Varela Díaz en Villafrío)

CARPAS OU CARBIAS

Eran como unhas pás de madeira con puntas e servían para estirar o liño. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar e Miguel Ferreiro Pereira en San Miguel)

ROCA

Ferramenta que se usaba para estirar a lá das ovellas para despois poder facer fíos con ela. Ten forma de pau. (Recollida por Alejandro Lago Penín en Pereira de Furís)

DEVANADOIRA

Ferramenta parecida ás aspas dun muíño que se usaba para envolver a lá despois de fiala na roca. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

EMPALLEIRAR

Cando ía chover xuntábase a herba seca e facíanse pilas pequenas ou palleiros para que non se mollara. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

MASADOIRAS

Masadoiras: Lugar onde comían as vacas. Estaban ao lado da lareira ou do corredor dentro das casas. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

CANDIL

Empregábase para alumar de noite. Era de ferro. Alumaba con petróleo ou aceite. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar)

FOUCIÑO

Ferramenta para segar o pan. (Recollida por Laura Lence Reija en Barredo, Castroverde)

CARRO

Usábase para carretar herba e leña tirado por dúas vacas. Era de madeira e as rodas estaban cubertas cun anel de ferro. (Recollida por Carla Fernández Sal en Vilar, Castroverde)

ESTROBO

Peza para amarrar o xugo ao carro.
Recollida por Hugo Osorio en O Cádavo.

CARRETÓN

Berce ou rolo.
Recollida por Alicia Villanueva e Cármen Villar en Castroverde.

BILLARDA

Deporte que consiste en darlle cun pao (palán) a outro máis pequeno (billarda), para que chegue o máis lonxe posible.
Recollida por Ángeles Fulias Guzmán en castroverde.

FALTRIQUEIRA

Especia de bolsa que levaban as mulleres para gardar os cartos.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

ENTOLAR

Colocar en forma de pirámide os torróns (bloques de terra con raíces) para queimalos despois.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

EIXADA

Apeiro que se emprega para sachar.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

MADREÑAS

Calzado de madeira feito nunha peza e apoiado en en tres tacos.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

EMPEÑAS

Botas de goma con zoca polo findo.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

FERRAÑA

Centeo que se daba verde ao gando.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde

RABELA

Lugar polo que se agarra o apeiro.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde

CANGA

Xugo máis longo para diversos traballos.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

GAVITA

Aparello no que se enganchan os apeiros de labranza dende a lora.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

CHEDEIRO

Parte do carro que apoia na lora.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

CARRIOZO

Camiño vello e estreito.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde

APEAZAS

Material de coiro co que se suxetaban as vacas ao xugo.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

FUSO

Instrumento para fiar a lá.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

TARABELO

Trade pequena.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

TRADE

Aparello de ferro cun mango de madeira que se usaba para facer zocos.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

FORMÓN

Punta do arado.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

REFAIXO

Prenda de roupa interior feminina que se poñía por debaixo da saia.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

XUSTILLO

Prenda de roupa interior feminina que cubría de cintura para arriba.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

POSTIGO

Parte superior das portas, independente da parte inferior, que se podía abrir sen mover a parte de abaixo.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

TRANCA

Pao que se poñía polo lado de dentro das portas para que non entraran ladróns.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

LORA

Material de coito ou madeira retorcida, co que se enganchaba o xugo aos apeiros de labranza.
Recollida por Lucía González Campos en Montecubeiro, Castroverde.

TARRELAS

Herba que nace nos campos, que se pode comer e ten usos terapeuticos.
Outros nomes cos que é coñecida: almeirón ou paciporca.
Recollida por Lucía Álvarez López
Empregada por Elena Pallín Trashorras
Lugar de recollida: Rebordaos, Castroverde

CAÍNZAS

Laterais do carro.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

FUNGUEIROS

Paus que suxeitan as cainzas do carro.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde.

FORQUITO

Ferramenta de madeira para voltear a herba.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez e Bisavó de Carla.
Lugar: San Miguel do Camiño e Cobelas, Castroverde.

GUINDAI/GUINDAIS

Pau onde se suxeita a garmalleira da lareira.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira

Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

TRESPES

Utensilio de ferro que se poñía encima do lume e sobre o que colocaban os potes para cociñar.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

GUBIA

Utensilio para vaciar as zocas.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

TRONZADOR

Ferramenta empregada por dúas persoas para serrar troncos.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

MACHADO

Macheta grande para fender a leña.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

AIXADA

1. Ferramenta para cavar a terra.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

 2. É unha ferramenta empregada na agricultura, formada por unha peza de ferro que pode ser plana ou curva, de tamalño variable e cun mango de madeira. servía para vavar a terra, normalmente no monte.
Recollida na Carraceira.

3. Ferramenta para cavar no monte antigamente.
Recollida por Laura Pin Lombardero en Fonteo, Baleira, Lugo.

 4. Ferramenta para cavar o monte, máis grande ca un sacho.
Recollida por Emérita, Casa de Cabanela en Furís, Castroverde.

VITILLOS

Peza que se lle poñía aos xatos para que non mamaran. Estaban feitos de alambre.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

CARDA

Utensilio para peinar ou cardar a lá.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

MAZADORA

Utensilio para mazar o leite e facer manteiga.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

PARAFUSO

Instrumento co que se retorcía a lá.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

HUCHAS

Contenedores de madeira onde se gardaba o grao (trigo, centeo...).
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

PERNOS/PERLOS

Peza que suxeita as ventás e portas ás paredes.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

CHAVELLA

1.Peza que engancha ao xugo ao carro.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

2. Peza que atraves verticalmente o extremo anterior da cabezalla do carro e deixa suxeito o xugo ao carro.
Recollida na Carraceira.

RELLA

Punta do arado, que vai abrindo os regos na terra.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

RABELA

Parte do arado que serve para guialo.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

ORELLEIRAS

Parte do arado romano (de madeira), que despraza a terra para facer regos.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

RANGUEIRO

Parte do carro que vai na parte dianteira e serve para amarrar a herba.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

XUGO

Aparello que suxeita as vacas ao carro, arado, rastro, etc. para arrastrar ou traballar. Está feito de madeiras resistentes coma freixo ou bidueiro.
Recollida por Laura Trashorras Pérez, Josefa Santiso Troitiño, Daniel e José Fernández Fernández ...
Lugar: San Miguel do Camiño, Cellán de Calvos e Barredo (Castroverde) e a Carraceira en Baleira.

 

ENTRETOIRAS

Pezas que suxeitan o eixo do carro.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

PEAZA

Parte do xugo que se ata por debaixo do pescozo da vaca.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

TESÓN

Parte do carro que serve de apoio cando non se usa coas vacas.
Escrita e recollida por Laura Trashorras Pérez
Persoa que a usou: Antonio Trashorras Nogueira
Lugar: San Miguel do Camiño. Castroverde

CARROULA/CARROULLA

Xoguete cunha roda de madeira e unha forquilla de madeira encastrada á roda. Serve para facela rodar.
Escrita  e recollida por Jorge Ferreiro Vieira
Castroverde

ZOMBA

Artiluxio para lanzar pedras.
Escrita  e recollida por Jorge Ferreiro Vieira
Castroverde

ANDA CAMIÑOS

Xoguete que consta dun aro de ferro e unha vara longa tamén de ferro cun gancho que permite facer rodar o aro.
Escrita  e recollida por Jorge Ferreiro Vieira
Castroverde

PORRIXO

Recipiente para transportar, conservar e beber a auga fresca.
Escrita  e recollida por Jorge Ferreiro Vieira
Castroverde

PAILA

Parte frontal da cociña de ferro.
Escrita  e recollida por Jorge Ferreiro Vieira
Castroverde

VIGORNIA

Peza de metal sobre a que se traballa o ferro.
Escrita  e recollida por Jorge Ferreiro Vieira
Castroverde

TARABELA

Espantallo que da voltas co vento.
Recollida e escrita por Jorge Ferreiro Vieira

Nádegas

Traseiro
Escrita  e recollida por María Arias Fernández
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde

TRONZÓN

Serra grande, para cortar madeira
Escrita  e recollida por María Arias Fernández e Jorge Ferreiro Vieira
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde

LAREIRA

Cociña tradicional
Escrita  e recollida por María Arias Fernández
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde

MASEIRA

Recipiente onde se lle da de comer aos porcos.
Escrita  e recollida por María Arias Fernández
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde

GARMALLEIRA/GRAMALLEIRA

Cordón de metal da lareira para ter conta do pote.
Escrita  e recollida por María Arias Fernández e Lucía González Campos.
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde

Ferro cunha anilla para poñer potas de ferro ao lume.

Recollido por Izaskun Val López en  Corneiros, Pol.

ESPALLADOIRA

Galla, pau rematado en dous gallos empregada para recoller palla, herba, etc,
Escrita  e recollida por María Arias Fernández e polo bisavó de Carla.
Pumarega e Cobelas, Castroverde.

FURQUITO

Pala do pan.
Escrita  e recollida por María Arias Fernández
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde

ADIBAL

Corda longa.
Escrita  e recollida por María Arias Fernández
Empregada por Alicia Fernández Regueira
Pumarega, Castroverde